آرزو نامه مشهور داریوش هخامنشی در تخت جمشید

 

�ای اهورا مزدا، به این کشور نیاید، نه سپاه دشمن، نه خشکسالی و نه دروغ�

 

فراوانی کتیبه‌های بازمانده از داریوش بزرگ (یکم) هخامنشی به تنهایی بیش از مجموع کتیبه‌های دیگر پادشاهان ایران است. همچنین داریوش بزرگ را می‌توان به سبب نگاشتن کتیبه بزرگ و تاریخی بیسْتون، کهن‌ترین تاریخ‌نویسِ شناخته‌شده ایرانی دانست.

در بیرون از محوطه اصلی تخت‌جمشید و بر بدنه سنگیِ جبهه جنوبی آن (جایی که در زمان داریوش قرار بوده در ورودی اصلی تخت‌جمشید باشد)، چهار سنگ‌نبشته در کنار یکدیگر جای دارند که همگی به فرمان او نگاشته شده‌اند.

نخستین سنگ‌نبشته از سمت چپ به خط و زبان فارسی باستان، دومین سنگ‌نبشته نیز به خط و زبان فارسی باستان، سومین سنگ‌نبشته به خط و زبان ایلامی و چهارمین سنگ‌نبشته به خط و زبان اَکَدی (بابلی نو) هستند. هر چهار سنگ‌نبشته، چهار متن مستقل و متفاوت هستند و هیچکدام ترجمه دیگری نیست.

 

سنگ‌نبشته چهارم داریوش بزرگ در تخت‌جمشید که از سمت چپ، نخستین کتیبه از کتیبه‌های چهارگانه یادشده در بالا است، در ۲۴ سطر نگاشته شده و در وضعیت سالم و فرسوده‌نشده‌ای تا به امروز بازمانده است.

این سنگ‌نبشته دربردارنده یکی از مشهورترین سخنان داریوش بزرگ و درخواست و دعای او به پیشگاه اهورامزدا است. آرزو و دعای داریوش در بند سوم و سطرهای پانزدهم تا بیستم آن کتیبه آمده است. در اینجا متن اصلی این آرزونامهٔ بیست و یک کلمه‌ای همراه با آوانوشت، ترجمه و توضیحات آورده می‌شود.

 

 

آوانوشت:

(۱) ایـمـام (۲) دَهـیـائـوم (۳) اَهـورَ‌مَـزداهْ (۴) پـاتـووْ (۵) هَـچـا (۶) هَـئـیـنـایـا (۷) هَـچـا (۸) دوُشْ-یـارا (۹) هَـچـا (۱۰) دْرَئـوگَـه (۱۱) اَبـیْ (۱۲) ایـمـام (۱۳) دَهـیـائـوم (۱۴) مـا (۱۵) آجَـمـی‌یـا (۱۶) مـا (۱۷) هَـئـیـنـا (۱۸) مـا (۱۹) دوُشْ-یـارَم (۲۰) مـا (۲۱) دْرَئـوگَـه.

 

ترجمه واژه به واژه:

(۱) این (۲) کشور/ سرزمین (۳) اهورامزدا (۴) بپاید/ بپایند (۵) از (۶) سپاه مهاجم/ دشمن (۷) از (۸) بد سال (۹) از (۱۰) دروغ (۱۱) به (۱۲) این (۱۳) کشور/ سرزمین (۱۴) نه (۱۵) بیاید (۱۶) نه (۱۷) سپاه (۱۸) نه (۱۹) بدسالی (۲۰) نه (۲۱) دروغ.

 

ترجمه مضمون:

اهورامزدا این کشور را بپاید از سپاه دشمن، از خشکسالی و از دروغ. به این کشور نیاید، نه سپاه دشمن، نه خشکسالی و نه دروغ.

 

www.asho.ir

 

 

توضیحات کارشناسی برای کسانی که مایل به دانستن جزئیات هستند

- معنای اصطلاحی دقیقِ واژه فارسی باستان �دهیائوم� که با واژه اوستایی �دَهْـیـو� هم‌ریشه است، به درستی دانسته نیست. ممکن است �دهیائوم� معنای اصطلاحی سیاسی و برابر با �کشور� داشته باشد و یا معنایی اقلیمی و برابر با �سرزمین� یا �ناحیه�. واژه فارسی �دِه� با معنای نوین خود، بازماندی از همین واژه کهن است.

 

- آوانوشت �اَهـورَ‌مَـزداهْ� (به عنوان نام خاص خدای بزرگ هستی بخش) بر اساس پیشنهاد والتر هینتس (Walther Hinz) در Neue Wege im Altpersischen, Wisbaden, 1973 انتخاب شده است. قرائت متداول و متکی به رونالد کنت (R. G. Kent) عبارت است از: �ائـورَمَـزداهْ�.

 

- واژه �دوُشْیـارا� که عامداً و بخاطر تکیه بر دو بخش جدایی‌ناپذیرش، آنرا به شکل �دوُشْ-یـارا� نوشتم؛ از دو پاره �دوش� به معنای �بد� (قیاس شود با همین واژه و همین معنا در زبان اوستایی و نیز تا حدودی در زبان فارسی همچون �دُشمن�) و �یار� به معنای �سال� (قیاس شود با واژه‌های �یار/ یِـر� و ساخت‌های دیگر آن با همین معنا در بسیاری از زبان‌های آریایی و هندواروپاییِ قدیم و جدید) تشکیل شده است. منظور از �بدسالی/ سال بد� در آن زمان (چنانکه در دوران معاصر نیز تا اندازه‌ای متداول است)، ظاهراً سال کم‌باران و خشکسالی بوده است. با گسترش معنای اصطلاحیِ این واژه مرکب، ممکن است بتوان آنرا برابر با �گرسنگی� نیز گرفت.

 

- معنا و وسعت واژه �دْرَئـوگَـه� (دروغ) در این کتیبه و دیگر کتیبه‌های بازمانده از داریوش بزرگ به درستی دانسته نیست. نمی‌دانیم که آیا داریوش از واژه �درئوگه� برابر اوستایی آن یعنی �دروج� را در نظر دارد که برای تباه‌کنندگان سامان هستی و هرگونه نیروی شر که در تقابل با قوانین طبیعت(اشا) است بکار می‌رفته؛ یا افراد فرصت طلب و با نفوذ که کژ سخن هستند را نیز در نظر داشته در هر صورت، وسعت معنای واژه �دْرَئـوگَـه� یا �دروغ� در آن زمان برابر و منحصر به معنای فعلی آن یعنی سخن کژ و نادرست و خلاف واقع نبوده است.

 

چنین خواست‌ها و آرزوهایی، بی گمان برگرفته از اندیشه خردمندان ایران‌زمین و فرهنگ زرتشتیان و همچنین رنج‌های مردمان این سرزمین بوده است. مردمی که بیش از هر چیز از هجوم جهان‌گشایانِ مسلح و غارتگران بی فرهنگ، خشکسالی و کمبود مواد غذایی و همچنین دروغ پرداران آسیب می‌دیده‌اند. مردمی با فرهنگ که در دوران باستان متمدن و خردمندانه می زیسته اند.